,
Karel’in 2023 yılındaki performansı nasıl? Önümüzdeki dönem için beklentiler neler? Karel'in stratejik iş planı nasıl ilerliyor? Karel Genel Müdürü Yaman Tunaoğlu, BloombergHT canlı yayınında değerlendirdi.
Video Metni
Öncelikle 3. çeyrekte gelen bilançonun detaylarını, yıl genelinde beklentileri sormak istiyorum. Karel Elektronik; bildiğimiz üzere elektronik kart üretimi, telekom şirketlerinde bölge çözüm ortaklıkları, savunma sanayi, otomotiv, telekom gibi iş kollarında faaliyet gösteriyor. Özellikle Daiichi’nin satın alınmasıyla birlikte şirkette yeni bir perspektif çizmiştiniz, 3 yıllık bir stratejik iş planından bahsetmiştiniz, bu anlamda da yeni yatırımların katkısını konuşacağız. Bilançonun detayına baktığımızda ilk 9 ayda 208.5 milyon TL'lik bir zarardan bahsediyoruz. Daiichi’nin satın alınması ve özellikle finansman maliyetlerinin şirketin üzerinde getirdiği yükü konuşuyoruz. Geçtiğimiz yayında, ‘’2023'ün sonunda bunun biraz geride kaldığını göreceğiz’’ demiştiniz. 4 çeyrek bilançosunda beklentiniz nedir, yılı nasıl kapatacağız dersiniz?
Evet, bu öngörümüz aynı şekilde devam ediyor. Şuna dikkat etmek lazım bizim bilançomuzda esas olarak ebitda marjımız, hedeflediğimiz marjlara çok yakın. Finans giderleri, bu son dönemde bütçelediğimiz oranların biraz üstünde oldu. Finans giderlerini beklediğimiz gibi yönetemedik. Aslında sene başına göre kıyasladığımızda dolar bazında borçluluğumuzu % 30 oranında azalttık ancak finans giderleri umduğumuz kadar düşük olmadığı için böyle bir tablo ortaya çıktı. Burada bilançoya yansıyan finans giderinin yaklaşık yarısı gerçek finans gideri diğer yarısı kur farkı gideri dolayısıyla bu fiktif bir gider. Bunu hep söylüyorum doların daha yatay seyrettiği dönemlerde stok karı olarak bilançoya pozitif bir etki yaratıyor. Biz sonuçta planladığımız şekilde gidiyoruz. Sanıyorum bu seneyi hedeflediğimiz bütçenin %20 nin üzerinde kapacağız. Son çeyrek Karel’ de performansın daha yüksek olduğu bir dönemdir, hep sona sıkışır işler. Yetiştiremediğimiz teslimatlar, projeler var. Dolayısıyla bu ay ve önümüzdeki Aralık ayında önemli bir sevkiyat performansımız olacak. İlk sanayi kuruluşu, büyük sanayi kuruluşu sıralamasında biz hep ikinci 500' de olduk, bu sene sonunda ilk 500'e geçme şansımızda var. Ciddi bir büyüme göreceğiz. Şu anda bile gelirlerde, sanıyorum ilk 9 ayda % 164 lük bir büyüme var, dediğiniz gibi Daiichi’nin etkisiyle. Önümüzdeki dönemde bu daha da artıyor olacak. 2024 ile ilgili Karel’in temel amacı bu finansal pozisyonu biraz daha iyi bir hale getirmek. Aslında baktığınızda net işletme sermayesinin gelirlere oranı makul %50 ler den %34 lere indirmişiz. Toplam borcun ebitdaya oranı 2.1 fakat borçlanma maliyeti çok yüksek olduğu için bizim hedefimiz borçlanmayı daha da azaltmak. Bunun için de alacakları daha yakından takip etmek, stok maliyetlerini azaltmak için, stok finansmanı için farklı alternatifleri değerlendirmek, bu konularda yoğun bir çalışma içindeyiz. Dolayısıyla sene sonu borçlanmada daha da bir azalma göreceğiz.
Son görüşmede de stok azaltacağız demiştiniz, onunla ilgili adımlar atılıyor yani değil mi? Önümüzdeki dönemde burada bize bir miktar yük oluşturuyor, demiştiniz. Takip ediyoruz dediğiniz gibi. 2023 sonu satış gelir tahminlerinde de özellikle bazı raporlarda 330 milyon dolarlık bir tahmin ve favök marj öngörüsü % 18, %19 dolayında hesaplayanlar var. Özellikle geçtiğimiz seneye göre aslında marjlarda bir miktar baskılanma olduğunu gösteriyor. Sizin ağırlıklı alanınız elektronik kart, gerçi orada eşit bir dağılım var. Elektronik karttan başlayacak olursak, beyaz eşya tarafındaki yavaşlama biraz burayı etkilemiş görünüyor. Önümüzdeki dönemde sıkılaşmanın buradaki etkisi nasıl hissedilecek? biraz bu tarafı konuşmak istiyorum. Sıra gelirse diğerleri de soracağım.
Öncelikle ebitdata tarafındaki geçen seneye oranlı bahsettiğiniz birkaç puanlık düşüşü açıklamalıyım. Şimdi Karel birçok faaliyeti bünyesinde barındırıyor. Bunların gelir içindeki dengeleri değiştiği zaman ebitda oranları da değişiyor. Sonuçta katma değeri daha yüksek gelirlerimiz arttığı dönemlerde ebitdata bir birkaç puan düşüş olabiliyor. Bu seneki değişimi o nedenle gözlemliyoruz. Bakım çözüm ortağı olarak aldığımız büyük bir projenin, gelirleri payını artırmasıyla ilgili bir nokta. Beyaz eşya tarafına gelince evet beyaz eşya tarafında işte özellikle Avrupa'da bir daralma var. Bu sene bütçemize yakın bir üretimi; beyaz eşya tarafında, elektronik üretim tarafında gerçekleştirdik. Önümüzdeki sene için şu anda o görüşmeler yapılıyor, bütçesel olarak verilen rakamlarda bir takım düşüşler olabilir. Elektronik üretim olarak baktığınızda sadece beyaz eşya elektroniği ve Arçelik değil, başka üretimlerde yapıyoruz. Dolayısıyla bunu dengeleyecek planlamayı yapabiliyoruz. Bu arada sanıyorum geçen görüşmemizde bahsetmiştim, bir üretim yatırımı yapıyoruz o başladı. Mevcut tesiste inşaat çalışmaları da başladı. Makinalarla ilgili alım sözleşmeleri yapıldı. Önümüzdeki senenin ikinci yarısında devreye girmiş olacak ve bizim kapasitemiz artacak, verimliliğimiz artacak. Dolayısıyla elektronik üretim tarafında daha da fazla iş alma yönünde bir hedefimiz var. 2024 yılı için bütçemizde yine dolar bazında bir büyüme öngörüyoruz.
Kapasite artışı yapılıyor değil mi, ne kadarlık bir kapasite büyümesi?
Mevcut tesiste kalıyoruz makinelerimizi modernize ediyoruz % 30 civarında bir kapasite artışı sağlıyoruz.
Burada katma değerli ürünlere odaklanıldığında favök marjı artıyor demiştiniz, hangi sektörler mesela savunmayı çok söylüyorduk. Önümüzdeki dönemde dağılımını nasıl kurguluyorsunuz? Yıllar için içerisinde özellikle satış gelirleri tarafında daha çok elektronik kart tarafındaki satışların artırıldığı görünüyor, nasıl bir planlamanız var? Stratejik planlama demiştiniz mesela savunmanın daha katma değerli bir alan olduğu biliniyor, hangi alanlarda büyüme hedefleniyor?
Elektronik üretim ve projeler yani operatörlere yaptığımız projeler onlar Karelin gelirinin önemli bir kısmını oluşturuyor. Bir de otomotiv var, Daiichi tarafı var konsolide edildiği zaman. Karel için katma değeri yüksek alanlar; telekom, savunma ve otomotiv. Otomotiv nispeten daha az belki ama diğerlerine göre yine daha iyi. Biz, özellikle son dönemde telekom ve savunma tarafında ciddi bir çalışma içindeyiz. İş geliştirme, telekom operasyonumuzun organizasyonu ve ürünlerin yeniden yapılandırılması tarafında çok güzel adımlar atıyoruz. Romanya ofisimizden bahsetmiştim. Karel Romanya, Karel Avrupa olarak orada kuruldu ve çalışmaya başladı. Savunma, telekom ve otomotiv tarafındaki gelirleri arttırmak Karelin ebitdasına pozitif katkı sağlayacak. O yönde ciddi bir çalışma içindeyiz. Bunun meyvelerini ne zaman alacaksınız derseniz, bir takım projeleri almaya başladık. 2024 yılının ikinci yarısından itibaren bunların etkisini göreceğiz. Biz bir sanayi şirketiyiz. Bir proje almak demek; o ürünü üretmek, bazen tasarlayıp üretmek demek. Çok kısa süreçler değil bunlar, biraz beklemek biraz sabırlı olmak gerekiyor. ama o yönde gerekli adımları atıyoruz. Onu çok net görüyoruz, Karel’in çok fazla ürünü var. Bu ürünleri dünyaya dağıtabilir o şekilde de gelirlerini arttırabilir.
Özellikle ana iş kollarından Türkiye lideri olduğu da biliniyor Önümüzdeki dönemde Otomotiv tarafındaki yatırımları ve yeni iş kollarını sormak istiyorum. Daiichi yatırımı ile birlikte burada hedeflenen ne? Önümüzdeki dönemde başka markalarla işbirliği ya da farklı alanlarda çalışmalar olacak mı? Burada ciddi bir büyüme stratejisi hedefleniyor gibi algılıyorum, ne dersiniz?
Daiichi’nin 2022 ve 2023 yılı verilerini kıyaslarsak sanıyorum % 100'e yakın büyüdü, bir tam bir eşik atladı. Önümüzdeki dönemde büyüme bu oranda olmayacak ama büyümeye devam edecek. Daiichi uluslararası bir şirket, uluslararası müşterileri var. Gayet iyi ilerliyorlar, ileriye dönük yatırımlar yapıyorlar. Bir taraftan da Karel’in kendi bünyesinde işte hep bahsettiğimiz TOGG’a yaptığımız ürünler var. Bir otomotiv faaliyeti var. Bu iki faaliyet birbiriyle koordine şekilde beraber ilerliyor. Bu üretim tesisi yatırımının bir sebebi de Daiichi’nin üretimini Türkiye'ye taşımak. Sonuçta Daiichi üretimini yurt dışında, ağırlıklı olarak Çin'de yaptırıyor. Bunu Türkiye'ye taşıdığımız zaman Daiichi’nin dışarıya gönderdiği önemli bir kaynakta Türkiye'de ve Karel’de kalıyor olacak. Bunun adımlarını atıyoruz. Bir projenin ilk prototip üretimi, önümüzdeki sene mart ayında başlayacak ve seriye geçilecek. Sonrasında da hedef Daiichi’nin üretimlerini Türkiye'ye Karel’e taşımak ama onun dışında da beraber birçok farklı otomotiv projelerini takip ediyoruz. Özellikle elektrikli araçları geçiş tam bir paradigma değişimi, çok fırsat var. Daiichi ve Karel olarak, orada kendi uzmanlık alanımıza uygun projeleri takip ederek yeni müşteriler kazanmak için aktif bir çalışma içindeyiz.
Özellikle yatırımcılardan çok fazla soru geliyor, borçların ne zaman kapandığını görebileceğiz diye. Bu anlamda bir sermaye artırımı planlıyor musunuz, ne düşünüyorsunuz, ne dersiniz?
Açıkçası bu durum bizi de rahatsız ediyor, bir bakıma yatırımcılara karşı bir sorumluluk. Söylediklerimizi gelir tarafında hep tutturduk da, finansal giderleri azaltma tarafını çok tutturamadık. Bu bizi çok rahatsız ediyor. Karlı, ebitdası, brüt karı makul olan bir şirket. Bu özel dönemde finansal giderler, bu karı bir şekilde eritiyor. Bunun önlemlerini alıyoruz, burada çok kararlıyız. Bedelli sermaye artırımı yaptık, biliyorsunuz. 400 milyon liralık bir bedelli artırım yapıldı. Sanıyorum 270 milyon lirası zaten şirkete girdi. Geriye kalanı da, halk tarafında yani SPK onayı çıktığı zaman gerçekleşecek. Bundan sonra böyle bir ihtiyaç olacağını düşünmüyoruz. Stoğu dışarıda yönetmek, borcu daha azaltmak, alacakları daha yakından takip etmek gibi önlemlerle böyle bir ihtiyaç olmayacağını düşünüyoruz. Şunu da çok net görmek lazım, sonuçta biz bir Bedelli sermaye artırımı yaptık. Bu şirketin geleceğine projelerine güvendiğimiz için hem Doğan Holding hem kurucu ortaklar olarak bu şirkete para koyduk, sermaye takviyesinde bulunduk. İleride yine bir ihtiyaç olursa bunu tekrarlarız ama açıkçası ben olacağını hiç düşünmüyorum. Karel, bir sanayi şirketi hep borçlu olacak, hep kredi kullanacak. Malzemeyi alıyor, üretiyor, teslim ediyor, parasını alıyor. Burada bir 3-4 aylık döngü var ama bunu daha yönetilebilir makul seviyelere çekiyor olacağız bu konuda çok kararlıyız.
Nakit akışı güçlü bir şirket, neticede böyle sorular geliyor. Arge tarafındaki yatırım, özellikle ciroya oranına baktığımız zaman % 5. Önümüzdeki dönemde burada planlamanız nasıl? Normalde Türkiye ortalamalarının epeyce bir üzerinde, yeni yatırım alanlarıyla birlikte büyüyen bir şirket ARGE ye de ciddi bir pay ayırıyor. Ne dersiniz?
Sonuçta Karel, teknoloji şirketi bir takım yatırımlardan bahsediyoruz, üretim yatırımı, makine yatırım gibi ama bizim esas değerimiz insan, çalışanlarımız. Oraya yatırım yapmak bu hep böyle oldu. Karel’in tarihinde de, hikayesinde de özellikle Arge tarafına çok kaynak ayırdık. Fakat bu son dönemde sadece Arge tarafına değil, biraz satış ve iş geliştirmeye de kaynak ayırmak gerektiğini gördük. Bunun ne kadar önemli olduğunu daha iyi kavradık. Dolayısıyla şu anda özellikle satış ve iş geliştirme tarafında, eleman tarafında ciddi bir yatırım yapıyoruz. Arge tarafı o her zamanki gibi devam ediyor çünkü bir teknoloji şirketiyiz. Yetkinliğimizi kaybetmememiz, geliştirmemiz lazım bu hem Karel için hem de Daiichi için böyle.
Son olarak şunu sormalıyım, hisse performansını, şirketin mevcut durumunu nasıl görüyorsunuz? Borçluluk tarafı zaten çok merak ediliyor ama önümüzdeki dönemde ciddi bir büyüme stratejisi de var. Nerede konumluyorsunuz, nasıl görüyorsunuz, hem favök marjı açısından hem de FK oranı açısından?
Tabi yatırımcıları tereddütte düşüren, belki biraz endişelendiren temel kriter borçlanma seviyesi. Bunu düzelttiğimiz zaman favökte de ebitda tarafında da önümüzdeki dönemde bir artı yönde hareket olacağını düşünüyorum. Geçen sene 20'ler civarındaydı, galiba bu sene ilk 9 ayda 17'ler de, önümüzdeki dönede tekrar 20'lere doğru bir hareket var. Dolayısıyla bizim birinci önceliğimiz olan bu borçluluğu azalttığımızda, finansal giderlerimizi daha kontrol altına aldığımızda Karel çok değişecek Bu da yatırımcılar açısından daha memnun edici bir durum olacak. Şunu unutmamak lazım katma değeri yüksek ürünleri olan şirketlerin, o ürünleri daha fazla satmaya başladıkları zaman nakit yaratmaları çok hızlı bir olgu, biz de o yönde ciddi bir çaba harcıyoruz. Gerçekten katma değeri çok yüksek ürünler var. Bunların satışları % 20, %3, %50 arttırdığı zaman, şirketin nakit akışına katkısı çok büyük oluyor.
